dinsdag 19 november 2013

En dan die taal...


Na ruim anderhalf jaar hier is ons Noors nog steeds niet wat het zou moeten zijn: we redden ons steeds beter, maar de taal echt vloeiend spreken gaat nog niet. Weliswaar hadden we in Nederland al les gehad en met succes het examen basisniveau gedaan, maar na onze verhuizing ontbrak het ons aan tijd om die lessen, per skype, voort te zetten en ook het tweede niveau te behalen. Op de school in Drangedal hebben we een paar maanden in de klas gezeten met volwassenen uit alle windstreken. Dat was vooral gezellig, maar erg veel staken we daar niet op. Toen het na verloop van tijd in de catering zo druk werd dat we ons die ene schooldag per week niet langer konden veroorloven bood de avondklas voor immigranten uitkomst. Helaas is die nu wegbezuinigd en zijn we weer aangewezen op eigen initiatief. Leren, lesjes maken, rijtjes stampen?
Boeken, cursusmateriaal en naslagwerken genoeg, dat is het punt niet.


Noors lezen en schrijven, daarvoor draaien we onze hand nauwelijks meer om. Maar waar het vooral om gaat is praten en verstaan. Met name dat laatste levert nogal eens problemen op. Grammaticaal is Noors helemaal niet gecompliceerd - maar qua taalverscheidenheid is Noorwegen een behoorlijk gecompliceerd rommeltje! Niet zozeer omdat er twee officiële talen zijn, Bokmål en Nynorsk (wij hebben Bokmål geleerd), maar omdat het hier letterlijk wemelt van de dialecten. Ook Drangedal heeft een eigen dialect, en als je het dorp uitrijdt wordt er voorbij de volgende bocht in de weg alweer een compleet ander, voor ons onverstaanbaar taaltje gesproken. Zo'n beetje elke provincie, regio, streek, stad, dorp, gehucht, buurtschap kent een eigen woordenschat en een van de officiële talen afwijkende uitspraak én tongval. En dan heb ik nog niet eens de intonatie genoemd, die hier zangerig en daar juist zeurderig is...

Geen moeilijke taal zei ik, nee, want er zijn veel overeenkomsten met Nederlands, Engels, Duits. En juist die leiden soms tot verwarring. Kijk naar een eenvoudig plaatje uit een lesboek:

 
en dan naar de benaming van de genummerde voorwerpen:
 
 
 
Een (school)bord is dus een 'tavle', terwijl een tafel een 'bord' is...Logisch, toch?
Het persoonlijk voornaamwoord 'ik' is in het Noors 'jeg', maar dat spreek je uit als 'jij' - ook zo handig.
En zo zijn er talloze woorden waar je je gemakkelijk mee kunt vergissen omdat ze associaties oproepen waarmee je zomaar de mist in gaat. Als op de televisie wordt gezegd dat de film 'straks' begint en ik denk tot die tijd nog wel even de was te kunnen afhalen, blijk ik, terug met een armvol wasgoed, de eerste 10 minuten van de film te hebben gemist: het Noorse 'straks' betekent namelijk 'nu'.
Als iemand hier een 'matpakke' meekrijgt is dat niet een maatpak, bijvoorbeeld om naar de stomerij te brengen (wat al helemaal onmogelijk is, want stomerijen bestaan hier niet), maar een lunchpakketje. De vraag 'slett?' na lezing van een tekstbericht op mijn telefoon was de eerste keer ook zo raar - nou zeg, dacht ik, maar het betekent gewoon 'weggooien?'...
 
Toen we jaren geleden voor het eerst door Noorwegen trokken, oude kerkjes bezochten en over de bijbehorende kerkhofjes wandelden viel ons op hoeveel mensen hier Fred heetten, omdat dat op zoveel grafstenen stond. Totdat we begrepen dat de doden 'vrede' werd gewenst.  Als iemand vraagt of je de deur, etterbak, wilt sluiten, is dat geen belediging, maar het verzoek om de deur achter je dicht te doen.
 
Op de radio werd een tijd geleden een voetbalwedstrijd Noorwegen-Islam aangekondigd. Wat? dachten wij, wat moeten we ons daarbij voorstellen? Hoe organiseren ze zoiets? Bleek het te gaan om Noorwegen-IJsland (ieeslaaan, zeggen ze). Van die dingen.
 
Henk kent vanaf het begin weinig gêne over die taal en ons steenkolen-Noors. Hij praat met gemak en begaat af en toe ook met het grootste gemak hilarische blunders. We moesten eens een taart ergens afleveren, een typisch Noors baksel, genaamd 'Kringlekake'. Toen hij de doos met een charmante glimlach overhandigde aan de klant zei hij "alstublieft, hier is uw Kranglekake!". Oei!! 'Krangle' betekent 'ruzie maken'...Hier is uw ruzietaart....
Of toen we een spannend gesprek hadden gehad met de voor ons belangrijkste man van de gemeente, en Henk bij de deur ten afscheid vrolijk riep "vi snekkes!" Oei!! "vi snakkes" is heel gebruikelijk als afscheidsgroet, zoiets als "we spreken elkaar" - maar een snekker is een timmerman. Dus waarschijnlijk heeft Henk zoiets gezegd als "we timmeren elkaar!". Ik heb zelden zo gelachen.
 
Corrigeren doen de meeste Noren niet, als je iets fout zegt of verkeerd uitspreekt. Enerzijds uit een vorm van bescheidenheid: ze vinden het al gauw geweldig als een immigrant probeert hun taal te spreken. Niet handig voor ons, want als je niet wordt verbeterd gaat het leren traag. Anderzijds zijn Noren gewend aan afwijkende woorden en een rare uitspraak, vanwege de tientallen dialecten die in de omloop zijn. Als je niet precies hetzelfde praat als zij zijn ze eerder geneigd te denken dat je een paar dorpen verderop woont, of dat je van de andere kant van de bergkam vandaan komt. En dat is voor ons dan weer een voordeel - we staan dus niet zo snel voor gek.
 
Ik vind Noors meestal niet een mooie taal, qua klank, maar dat is een kwestie van smaak. Er zijn wel mooie en grappige woorden. Mijn lievelingswoord is 'kanskje', uitgesproken zonder die tweede k, en dat betekent 'misschien'. Treffend!
 
Gelukkig hebben we een oud-lerares in Drangedal bereid gevonden ons privéles te geven, vooral in conversatie. Sinds kort gaan we elke week een avondje bij haar thuis praten en oefenen. Else, zo heet het fragiele krasse knarretje van 71, laat ons kiezen welke avond - we weten namelijk niet altijd lang van tevoren wanneer Henk moet werken en hoe lang de verhuisklus in beslag neemt. "En komt het niet uit," zegt ze, "stuur me dan maar een sms, want ik heb m'n mobieltje niet altijd bij me. Bijvoorbeeld als ik aan het hout hakken ben".....
 
 
Dit is ze, Else Selman, die ooit de lerares was van de beroemde Noorse schrijver Kim Leine. Hij won twee weken geleden de prestigieuze prijs voor Scandinavische literatuur (de Nordisk Råds Litteraturpris 2013) voor zijn boek 'Profetene i evighetsfjorden', een magistrale historische roman die zich afspeelt in Groenland. In het Nederlands vertaald als 'De profeten in de eeuwigheidsfjord'. De Noorse omroep benaderde Else om commentaar, waarop ze zich naar de school spoedde om haar felicitatie op het schoolbord te schrijven.
 
Die taal...het zal nog wel even duren voor we zo'n boek in het Noors kunnen lezen. Maar we redden ons, steeds beter. Zeker nu Else ons ook de belangrijkste kneepjes van het Drangedalse dialect bijbrengt. Ze heeft beslist dat dat nodig is. 
 
 
 
  
 


 

1 opmerking:

  1. Erg leuke logg, moest er erg om lachen! Vooral omdat het zo herkenbaar is.
    Zelfs voor ons na 4 jaar blijven we ons soms nog verbazen over bepaalde noorse taalzaken (vaak in combinatie met gebruikte dialect inderdaad). En ik denk exact zo over de noorse taal, ook ik vind het geen mooie taal. Maar we zullen het er mee moeten doen, vrees ik.

    Lykke til !

    BeantwoordenVerwijderen